Page 206 - Faaliyet Raporu 2022

(Proje 10: Aşı üretimi için influenza virüslerin seçimi, izolasyonu, tiplendirilmesi ve kriyopreservasyonu; Yürütücü: Gülay Korukluoğlu, Araştırmacılar: Mahmut Avcı, Ayşe Başak Altaş, Fatma Bayrakdar, Zeynep Ahsen Koçer, Fethiye Çöven, Candan Çiçek, Hüseyin Can, Danışman: Shan Lu, TÜBİTAK 1004, Ref: #20AG034, 2021-2025): Dünya Sağlık Örgütü’nün verilerine göre, mevsimsel influenza virüsleri her yıl dünya genelinde 3-5 milyon arası bireyde şiddetli hastalığa yol açmakta, bu vakalardan 290.000 ile 650.000’i maalesef ölümle sonuçlanmaktadır. Her ne kadar mevsimsel influenza virüslerine karşı kullanılan mevcut bir aşı olsa da influenza virüslerinin enfeksiyon döngüleri ve aşı geliştirme işlemleri sırasında beklenmedik genetik değişime uğrayıp uğramadıklarını sıkı sıkıya takip etmek gereklidir. Dolayısıyla, bu genetik değişimlerin yakın takibi, üretilen aşıların içinde yer alan influenza suşlarının doğruya en yakın seçilmesinde ve daha etkili korunma yöntemlerinin geliştirilebilmesi açısından oldukça önemlidir.
Bu çalışma kapsamında, beş yıllık (2018-2023) bir süreyi kapsayacak şekilde, ülkemizde dolaşımda olan mevsimsel influenza virüslerinin seçimi, izolasyonu, tiplendirilmesi, kriyopreservasyonu ve tüm genom dizilerinin elde edilmesi hedeflenmektedir. Ayrıca, elde edilen tüm genom dizi verilerinden virus genomlarında ortaya çıkan genetik varyasyonların saptanması amaçlanmaktadır. Son olarak, izole edilen virüslerin yüzey glikoproteinlerinde antijen ve epitop keşfi yapılarak DNA ve rekombinant protein aşısı yapımında uygun adayların seçilimi hedeflenmektedir.
Bu projede “Pandemik ve Mevsimsel İnfluenza’ya
karşı Evrensel Grip Aşısı Geliştirilmesi” stratejik hedefi doğrultusunda hem mevsimsel hem de pandemik influenza virüslerine karşı stratejik ve yenilikçi aşı modelinin hızlıca geliştirilebilmesi için bir aşı geliştirme platformu oluşturulacak olması ülkemizin diğer viral salgınlar için hazırlıklı olması açısından da oldukça önemlidir.
Projede sorumlu olunan iş paketi kapsamında, bu beş yıllık süreç içinde Ege Bölgesinde tespit edilen mevsimsel influenza A virüslerinin izolasyonu ve kriyopreservasyonu ile virüs stoklarının oluşturulması hedeflenmektedir. Mayıs 2021’de sözleşmesi başlayan projenin ilk aşamasında, 2018-2019 sezonuna ait influenza pozitif retrospektif nazofarengeal sürüntü örnekleri proje ekibinden Prof. Dr. Candan Çiçek aracılığı ile temin edilmiştir. Hücre kültürü ile ilk virüs izolasyon çalışmaları tamamlanmıştır. Proje kapsamında izole edilen H3N2 virüslerinin antijenik bölgelerindeki değişimler tespit edilmiş ve bu değişimlerin hastaların demografik bilgileri ile karşılaştırılmasını içeren bir yüksek lisans tezi Ocak 2022’de tamamlanmıştır. Bu tez çalışması kapsamında, 118 retrospektif influenza-pozitif nazofarengeal örnekten 62 virüs suşu izole edilmiş, bunların 53 tanesi H3N2 ve 9 tanesi H1N1 olarak tespit edilmiştir. Bu örnekler arasından 2018-2019 sezonunda dominant alt tip olarak görülen H3N2 virüslerinin antijenik genleri (HA ve NA) dizilenerek, saptanan amino asit değişimleri referans virüs suşuna kıyasla incelenmiştir. Yapılan analizler sonucunda HA geninde yaş, cinsiyet ve risk grubu gibi demografik bilgilerle ilişkisi olabilecek üç adet amino asit değişimine rastlanmıştır. H3N2 virüslerinin NA genlerinde ise demografik bilgiler ile ilişkisi olabilecek iki amino asit değişimi gözlemlenmiştir. Ayrıca, bir örnekte nöraminidaz inhibitörlerine karşı direnç sağlayan bir amino asit
Teknolojik Araştırmalar Programı 199