Page 98 - Faaliyet Raporu 2022

Transgenik Fare Modellerinin Yerel Üretimi için Yöntem Geliştirilmesi (Yürütücü: Kasım Diril, Araştırmacı: Kerem Esmen, Bursiyer: Gizem Öztürk, Liubovi Sopco, TÜBİTAK 1005, Ref: #120S396, 2020-2022): Ülkemizde ve bulunduğumuz coğrafyada akraba evliliklerinin yaygın olması nedeniyle nadir genetik hastalıkların insidansı yüksektir. Özellikle nöro- gelişimsel hastalıklar yaşam kalitesini oldukça düşürmektedir. Hasta sayısının sınırlı olması nedeniyle büyük ilaç firmaları, nadir hastalıklar için ilaç ve tedavi yöntemleri geliştirme konusunda genellikle ilgisizdir. İBG olarak öncelik verdiğimiz konulardan birisi, nadir genetik hastalıkların tespiti, patofizyolojilerinin anlaşılması ve tedavi yöntemlerinin geliştirilmesidir. Transgenik ve genetiği değiştirilmiş fare modelleri insanda hastalıkların fizyolojisini büyük ölçüde yansıttıkları için, mekanistik araştırmalarda olduğu gibi tedavi yöntemlerinin geliştirilmesinde de kullanılan önemlibiraraçtır.Hastalıklarınetiyopatolojilerinin anlaşılması, ilaç ve tedavi yöntemlerinin geliştirilmesi için sıklıkla transgenik modeller üretilmekte ve in vivo preklinik çalışmalarda kullanılmaktadır. Bu değerli kaynağı yerel olarak üretebilmemiz, yerel ilaç firmalarının global rekabet gücünü olumlu olarak etkileyebilecektir. Moleküler hücre biyolojisi, kanser gibi temel bilim alanlarındaki araştırmalarda da sıklıkla transgenik hayvan modelleri kullanılmaktadır. Etkili bir bilimsel çalışmanın saygın uluslararası dergilerde yayınlanabilmesi için bazı deneylerin hayvan modellerinde konfirme edilmesi istenmektedir. Meslektaşlarımızın bir kaynak olarak transgenik farelere kolay erişimi, etkili bilimsel çalışmalar üretebilmelerini kolaylaştıracaktır. Platformumuzun önde gelen amacı, transgenik fare modellerinin yerel üretimi
için yöntem geliştirilmesi ve bunu kullanıcılara hizmet olarak sunan bir transgenik model servis sağlayıcısının oluşturulmasıdır. Hedeflerimiz, proje sürecinde üç ayrı transgenik fare modelinin üretilmesi, böylece yöntemin yapılabilirliğinin kullanıcılara gösterilebilmesidir.
Bu proje kapsamındaki ilk hedefimizde, yöntemimizin başarılı bir şekilde uygulanabildiğini test etmek için, C57BL/6J farelerde Tyr genini CRISPR genom mühendisliği teknolojisi ile değiştirdik. Yaptığımız knockin mutasyonu, tirozinaz enziminde fonksiyon kaybına yol açarak albino deri rengi oluşturmaktadır. C57BL/6J fareler, biyomedikal araştırmalarda en yaygın kullanılan fare ırkıdır. Albino C57BL/6J fareler, derilerinde melanin pigmenti olmadığı için biyolüminesans görüntüleme calışmalarında tercih edilen model farelerdir. Ayrıca, BL6 embriyonik kök hücrelerin mikroenjeksiyonu için bu farelerden izole edilen embriyolar kullanılmaktadır. Yeni ürettiğimiz fare modeli, İBG Vivaryum ve transgenik platformu için değerli bir kaynak olacaktır.
İkinci hedefimiz, nadir bir genetik hastalık için knockin mutasyonları taşıyan yeni bir fare modelinin üretilmesidir. Bu hedefi karşılamak üzere, yeni tanımlanmış nadir bir genetik hastalık için (TLK2 K55E nokta mutasyonu) literatürde olmayan bir knockin fare modeli oluşturduk. Hastalarda belirlenen mutasyon, Tousled like kinase 2 enzimini kodlayan gende K55E kodon değişimine yol açmaktadır. Mutasyonu deney farelerinde modellemek için, farede ilgili genomik lokusta, mutasyonu taşıyan kodonu CRISPR tekniği ile değiştirdik. Ürettiğimiz fareler, hastalığın nasıl geliştiğinin anlaşılması için kullanılacaktır.
Temel ve Translasyonel Araştırmalar Programı 91